در دل صخره‌های خشک و بادخیز ایران، گیاهی رشد می‌کند که کمتر کسی از ارزش واقعی آن آگاه است؛ گیاهی که به نام باریجه شناخته می‌شود و در سکوت کوه‌ها، گنجینه‌ای برای اقتصاد و پزشکی سنتی ایران فراهم کرده است. باریجه، با نام علمی Ferula gummosa، از خانواده چتریان (Apiaceae) است و بیشتر در ارتفاعات بلند زاگرس و البرز روییده و صمغی ارزشمند تولید می‌کند که کاربردهای گوناگون دارد.
باریجه گیاهی چندساله است که ارتفاع آن به گاهی بیش از دو متر می‌رسد. برگ‌های بزرگ، بریدگی‌دار و ساقه ضخیم از ویژگی‌های ظاهری آن است. اما آنچه این گیاه را متمایز می‌کند، صمغ معطری است که از طریق برش ساقه‌ها یا ریشه استخراج می‌شود. این صمغ در گذشته‌های دور در بازارهای محلی به عنوان کالایی باارزش خریدوفروش می‌شد و هنوز هم نقش مهمی‌در صنایع دارویی و عطری دارد.
از لحاظ تاریخی، باریجه جایگاه ویژه‌ای در طب سنتی ایران، هند و خاورمیانه داشته است. حکمای طب سنتی، باریجه را به عنوان دارویی برای درمان بیماری‌های معده، مشکلات گوارشی، تسکین دردهای مفصلی و حتی بهبود زخم‌ها توصیه می‌کردند. خاصیت ضدعفونی‌کنندگی قوی باریجه باعث شده بود که از آن به عنوان یک درمان طبیعی برای عفونت‌ها و بیماری‌های تنفسی نیز استفاده شود. این کاربردها امروزه هم، با پشتوانه تحقیقات علمی، مورد تأیید قرار گرفته و باریجه را در ردیف گیاهان دارویی مهم طب مکمل جای داده است.
صنایع مدرن نیز از باریجه بهره‌مند شده‌اند. اسانس و صمغ این گیاه در صنعت عطرسازی به عنوان تثبیت‌کننده رایحه کاربرد دارد. همچنین در ساخت مواد آرایشی، چسب‌ها و برخی رزین‌های صنعتی از ترکیبات باریجه استفاده می‌شود. همین ارزش تجاری باعث شده که باریجه به یکی از محصولات غیرچوبی مهم جنگل‌ها و مراتع ایران بدل شود.
با این حال، بهره‌برداری بی‌رویه از باریجه مشکلاتی به وجود آورده است. کندن گیاه بدون رعایت اصول فنی، باعث از بین رفتن ریشه و مرگ تدریجی آن می‌شود. کاهش جمعیت باریجه در طبیعت، به ویژه در مناطقی مانند لرستان، چهارمحال‌وبختیاری و خراسان، زنگ خطر جدی برای محیط زیست و اقتصاد محلی به صدا درآورده است. امروزه کارشناسان محیط زیست بر آموزش روش‌های برداشت اصولی صمغ و توسعه کشت نیمه‌طبیعی این گیاه تأکید می‌کنند.
کشت باریجه در اراضی کم‌بازده و دامنه‌های کوهستانی می‌تواند علاوه بر حفاظت از گونه، درآمد پایدار برای روستاییان فراهم کند. اجرای طرح‌های مدیریت پایدار منابع طبیعی، می‌تواند استخراج این طلای خاموش را به شکلی مسئولانه هدایت کند.
در نهایت، باریجه تنها یک گیاه نیست؛ پلی است میان سنت، اقتصاد و اکوسیستم. حفاظت از آن نه تنها به معنای حفظ یک منبع دارویی است، بلکه نشانه‌ای از احترام به طبیعت و بهره‌برداری آگاهانه از مواهب آن است.